آب گیری سد ایلسو/مسئولین در خواب و آینده گرد و غباری مردم ایران

عملیات آبگیری سد ایلیسو به رغم همه مخالفت‌های بین المللی آغاز شد، تا زنگ خطر‌هایی که در رابطه با آینده جنوب کشور ترکیه و مشخصاً کشور عراق به صدا درآمده بود، نشانه‌های مرگبارش را نمایان کند؛ اتفاقی نگران کننده که حتی به تمدن ۱۲ هزار ساله منطقه «حصن کیف» را نیز به زیر آب خواهد برد.

به گزارش «تابناک»، دولت ترکیه بالاخره سد ایلیسو را -که بخشی از پروژه سدسازی ترکیه در جنوب شرقی این کشور است-، نهایی و عملیات آب گیری آن را آغاز کرد. احداث این سد که ظرفیتی معادل سه برابر بزرگ‌ترین سد ایرانی یعنی کرخه دارد، سبب خواهد شد از ورود همه ۵۶ درصد حجم آبی که از خاک ترکیه به دجله سرازیر می‌شد، جلوگیری شود و فرایند‌هایی نظیر بیابان‌زایی و خشک‌سالی در عراق شدت یابد.

سد ایلیسو، یکی از سد‌های بزرگ ترکیه است که پیش از این قرار بود در سال ۲۰۱۹ عملیات آب گیری اش آغاز شود، اما مقامات ترکیه و مسئولان اجرایی ساخت سد از تقویم زمان بندی خود نیز پیش افتادند؛ سدی که با توجه به مرزی بودن و احداث آن بر روی رود دجله نیازمند مجوز‌های قانونی بین المللی و جلب رضایت کشور‌های همسایه بود، اما هیچکدام از این اقدامات از سوی مقام‌های ترکیه‌ای صورت نگرفت.

اگرچه این سد پیامد‌های ویرانگر فراوانی دارد، اما یکی از پیامد‌های ویرانگر مهم سد ایلیسو که عملیات ساخت آن بر روی سرشاخه‌های رود دجله از سال ۱۹۸۰ میلادی آغاز و به دلیل مخالفت‌های زیست محیطی مدت‌ها متوقف شده بود، نابودی تمدنی چند هزار ساله و باستانی در جنوب شرق ترکیه است؛ تمدنی که اکنون بقایای بسیاری از آن وجود دارد و آرام آرام همه این بقایا به زیر آب خواهد رفت!
این پروژه عمرانی عظیم به صورت مشخص تمدن ۱۲ هزار ساله حصن کیف در استان باتمان ترکیه را با چالش جدی روبرو خواهد کرد و موجب خواهد شد بسیاری از آثار قدیمی، دست ساز و صخره‌های پیرامونی بقایای ارگ آن به زیر آب برود.

آنچنان که کارشناسان عقیده دارند با شرایط موجود خیلی زود تمامی بقایای تمدن ۱۲ هزار ساله حصن کیف به زیر آب خواهد رفت و تمدنی که پیش از این و در جریان عملیات ساخت سد نیز از سوی مسئولان پروژه به سبب عدم رعایت مسائل ایمنی خسارت دیده بود به شکل کامل نابود می‌شود.


با تکمیل عملیات آب گیری ایلیسو، ارتفاع آب در منطقه حصن کیف تا ۶۰ متر بالا خواهد آمد و ده‌ها روستا و بیش از ۳۰۰ اثر تاریخی چند هزار ساله به زیر آب خواهد رفت. این اتفاق البته همه خسارت‌های محلی سد نیست و آنچنان که بررسی‌ها نشان می‌دهد تاکنون نزدیک به ۸۰۰ هزار نفر از اهالی این منطقه نیز که به زبان‌های عربی، ترکی و کردی سخن می‌گویند بر اثر ساخت سد خانه و کاشانه خود را از دست داده اند.

در سال ۲۰۰۸ میلادی کشور‌هایی مثل آلمان، اتریش و سوئیس حمایت‌های مالی خود را از این پروژه به سبب خسارت‌های فراوان اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و زیست محیطی قطع کردند و دولت و مسئولان ترکیه‌ای را به توقف اجرای پروژه دعوت کردند؛ دعوتی که هیچگاه از سوی مقامات ترکیه پاسخ داده نشد تا اکنون این کشور به صورت مستقیم در مجامع بین المللی به نقض صریح حقوق بشر متهم باشد.

جان کروفوت، یکی فعالیت محیط زیستی اهل آمریکا که در ترکیه ساکن است، در رابطه با خسارت‌های این سد به روزنامه «نیویورک تایمز»، گفت: من از ساخت این سد بسیار متاسف هستم. هزینه‌های ساخت این سد برای مردم محلی و تاریخ چند هزار ساله جنوب شرق ترکیه بسیار زیاد است و مردم محلی تمدن و تاریخ حصن کیف را دوست دارند و به آن افتخار می‌کند. این جایی است که اجداد آن‌ها در آن دفن شده است و آن‌ها به محل زندگی خود به شدت وابسته هستند و علاقه‌ای به ترک آن ندارند.


بررسی‌ها در مورد تمدنی که از آن سخن به میان است نشان می‌دهد دولت ترکیه در سال‌های گذشته ساکنان این منطقه را مجبور به فروش خانه هایشان کرده است و باساخت شهرک جدید آن‌ها را مجبور کرد که خانه و کاشانه خود را رها کرده و اجازه آغاز عملیات آبگیری در سد ایلیسو را به دولت بدهند.

در این رابطه روزنامه «ایندیپندنت» هم نوشت: با ساخت سد ایلیسو یک شهر باستانی ترکیه که بیش از ۱۲ هزار سال قدمت دارد به زیر آب خواهد رفت؛ تمدنی که در طول تاریخ گذشته خانه امپراتوری‌های بزرگی، چون روم، خلافت اسلامی و عثمانی بوده است و تاکنون کاوش‌های صورت گرفته در این منطقه راز یک تمدن مربوط به ۹ هزار سال قبل از میلاد را آنجا آشکار کرده است و همه این سرمایه‌های باستانی و تاریخی در جریان آب گیری سد در آب غوطه‌ور خواهد شد.

«ایندیپندنت»، همچنین نوشت: مقامات ترکیه‌ای در جریان ساخت سد همواره به دوستداران محیط زیست و فعالان که نگران تخریب این تمدن ۱۲ هزار ساله بودند وعده دادند که با آغاز ساخت و ساز‌ها نسبت به انتقال آثار باستانی اقدام کنند، اما آنگونه که بررسی‌ها نشان می‌دهد که هیچکدام از این اقدامات صورت نگرفت تا تمام جاذبه‌های توریستی این تمدن ۱۲ هزار ساله در معرض غرق شدن در آب پشت سر قرار بگیرد.

بنابر مطالب مورد اشاره می‌توان گفت، ساخت و نهایی کردن پروژه ایلیسو و آب گیری آن برای مقامات ترکیه‌ای آنقدر مهم و حیاتی به نظر می‌رسد که آن‌ها در جریان این اقدام هم در مقابل کشور‌های اروپایی قرار می‌گیرند، هم اقدام به تخریب جاذبه‌های گردشگری و توریستی خود می‌کنند و هم به هشدار‌ها و مخالفت‌های مقامات ایرانی، عراقی و سوریه‌ای توجه نمی‌کنند؛ رخداد غیر منتظره‌ای که اگر به خوبی در مجامع بین المللی تبیین شود، قطعاً می‌تواند مقامات ترکیه‌ای را در رابطه با این اقدام خسارت بار پاسخگو کند.

اما اگر از سوی کشورهای همسایه از جمله ایران و سایر مدعیان حفاظت از ارزش های تاریخی و زیست محیطی مورد بی توجهی قرار گیرد، خیلی زود پیامدهای وایرنگر مضاعفی مثل جنگ و درگیری را در جنوب غرب آسیا بروز خواهد داد. پیامدهایی که ظاهرا ترک ها از هم اکنون پیه بروزشان را به تن مالیده اند که می‌کوشند ایلیسوی را با سرعت آبگیری کرده و در این راه چشم بر آثار تمدنی کهن و مورد علاقه گردشگران ببندند!