- گوشت گاو مصنوعی به رستورانها راه مییابد!
- چگونه عسل باعث افزایش انرژی و قدرت ورزشکاران میشود؟
- آیا واقعا زندگی به سختیِ حرفای علما و روحانیون ایرانیه؟
- وَ يَقُولُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَسْتَ مُرْسَلاً قُلْ كَفى بِاللَّهِ شَهِيداً بَيْنِي
- آقای روحانی چرا ؟
- ﺟﺰﺋﯿﺎﺕ ﺩﺭﺧﻮﺍﺳﺖ ﺗﺮﺍﻣﭗ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﺑﺎ روحانی
- ﺍﺭﺳﺎﻝ ﻧﻈﺮ ﺩﺳﺘﮕﯿﺮﯼ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﻩ ﭘﺎﭖ ﺑﻪ ﺍﺗﻬﺎﻡ ﺁﺯﺍﺭﺟﻨﺴﯽ
- نتیجه تبار ژنتیکی مردم کُرد مرکز کشور ترکیه
- ﺡ . ﺹ » : ﯾﮏ ﺭﯾﺎﻝ ﻫﻢ ﺑﺪﻫﯽ ﻧﺪﺍﺭﻡ
- ﭘﯿﺸﮕﻮﯾﯽ ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺳﻮﻡ
آخرین مطالب
امکانات وب
افغانستان آخرین میخ را بر روی تابوت امپراطوری مدرن کمونیسم (اتحاد جماهیر شوروی) وارد کرد.
دو رویداد مهم در یک چهارم آخر قرن بیستم؛ یعنی «پیروزی انقلاب اسلامی، سقوط محمدرضا شاه پهلوی و اخراج آمريكا از ایران" و دیگری «اشغال افغانستان توسط نیروهای شوروی که با مقاومت مردم با شكست مواجه و مجبور به عقب نشینی شدند» تاثیرات بلندمدتی در منطقه و جهان بر جای گذاشت.
افغانستان در قرن 19 در میان گردانندگان «بازی بزرگ» گرفتار بود. با پیشروی روسیه تزاری از شمال به جنوب، انگلیسی ها نیز از سمت جنوب به شمال پیشروی می کردند. مردم افغانستان برای دفاع از استقلال خود با ابرقدرت این دوره (انگلیس) مبارزه و آن را مجبور به قبول صلح کردند.
پس از عقب نشینی انگلستان از شبه قاره هند در سال 1947 تهدید در جنوب افغانستان برطرف شد، اما در شمال این کشور با تغییر چهره و تحت پوشش اتحاد جماهیر شوروی (1922-1991) کماکان ادامه داشت.
در ابتدا روابط شوروی با افغانستان براساس حُسن دوستی بود. شوروی پس از به رسميت شناختن استقلال افغانستان، در بخش‌های مختلف این کشور سرمایه گذاری کرد.
این روابط در دوره نخست وزیری سردار داوود نیز به شدت تقویت یافت و سرمایه گذاری‌های زیادی در زیرساخت های افغانستان صورت گرفت. تا جایی‌که امروز نیز زیرساخت‌های به جا مانده از آن دوران در بسیاری از مناطق افغانستان به چشم می خورد.
اقدامات او علیه «شاه ظاهر» و کودتایی که از خارج ترتیب داد شوروی را بیش از پیش به کریدور قدرت در افغانستان نزدیک کرد. ضمیر کابلوف، نماینده ویژه روسیه در افغانستان، آن کودتا را برای شوروی نیز غافلگیرکننده می داند اما قبول دارد كه افسران اطراف داوود حامی مسکو بودند.
داوود بعدها این افسران را از اطراف خود دور کرد. این اقدام وی از طرف شوروی به عنوان «آغاز یک بازی جدید بین المللی» ارزیابی شد. او در دوران «جنگ سرد» قصد دوری از پيمان شوروی داشت، اما با كودتای نظامی افسران آموزش دیده در این کشور ناکام ماند و همراه با خانواده اش کشته شد.
مساله هنوز پایان نیافته بود؛ رهبران افغان حامی شوروی با همدیگر نیز اختلاف داشتند. در اين کشکمش ها نورمحمد تره‌کی و حفیظ الله امین؛ دو عامل کودتا علیه داوود کشته شدند. شوروی در 27 دسامبر 1979 با گماشتن ببرک کارمل، عملا اشغال افغانستان را آغاز کرد.
- اهداف اشغال افغانستان
دلایل اشغال افغانستان از طرف شوروی، همواره موضوع بحث بوده است. آسان ترین پاسخ این سوال «دسترسی روسیه به آبهای گرم» بود. این امر را می‌توان به صورت درهم شکستن احاطه ایالات متحده بر جنوب آسیا نیز تفسیر کرد.
وضعیت نه چندان مطلوب افغانستان و تحولات ژئوپلتیک و استراتژیک منطقه ای را هم نباید از نظر دور نگه داشت. شاید هم روس ها می خواستند در يک «بازی بزرگ» جدید پیشگام باشند یا «پیشگیرانه» عمل کنند.
دولت کمونیستی که پس از کودتای 27 آوریل 1978 علیه سردار داوود روی کار آمد، سعی کرد تا با ساختار دینی و سنتی مردم بطور فراطی برخورد کند. همین موضوع برای آغاز قیام سراسری مردم کافی بود.
این دولت تصفیه را از درون خود آغاز کرد. ابتدا حفیظ الله امین، تره‌کی را از میدان بیرون کرد و پس از آن شوروی که اعتماد زیادی به امین نداشت، با راه اندازی کودتایی دیگر، ببرک کارمل را سر کار آورد.
در واقع شوروی نمی خواستند سرمایه گذاری های اقتصادی و سیاسی خود را با اصلاحات رادیکالی تره‌کی از دست بدهند. به عقیده کابلوف، افغانستان پس از کودتا علیه مصدق در ایران، از لحاظ استراتژیکی «اهمیت بیشتری» برای روسها پیدا کرده بود. لذا مسکو برای جلب دوستی افغانستان سرمایه گذاری های انبوهی در این کشور انجام داده بود..
قیام مردم بعد از دولت تره‌کی، تمام منافع شوروی را در افغانستان تهدید می کرد. شاید هم همین موضوع، باعث شد سیاست تحت نفوذ نگه داشتن افغانستان به اشغال این کشور تبدیل شود.
شاید هم «ارتش سرخ» که خود را «شکست ناپذیر» می پنداشت، تصور می کرد در زمانی کوتاه همه امور را مطابق میل خود پیش خواهد برد.
- مقاومت مردم افغانستان برنامه‌ها را برهم زد
اما کارها آنطوری که می خواستند پیش نرفت. برای مردم افغانستان که علیه کمونیست های محلی قیام کرده بودند، از گذشته نیز حضور نیروهای نظامی خارجی در کشورشان قابل قبول نبود. آنان که همیشه از شمال و جنوب هدف استیلا بودند، به این قبیل شرایط عادت داشتند. دشمن‌شان هر چقدر هم که قوی باشد، آنان از پای ننشسته و با ادامه مبارزه خود، دشمن را خسته و درنهایت بیرون می راندند. اشغال شوروی نیز باعث گسترش قیام مردمی شد، به گونه ای که همه کشور را فراگرفت.
- عامل دیگری کاتالیزور تحولات شد
بيشتر رهبران «نهضت جوانان مسلمان افغانستان» که پیش از کودتای سردار داوود در حال شکل‌گیری در دانشگاه‌ها بود، بعد از كودتای داوود به کشور پاکستان پناهنده شدند. پاکستان نیز در مواقع لزوم از این جوانان علیه اختلاف مرزی خود با افغانستان که بعضا تا آستانه جنگ میان دو کشور نیز پیش رفته بود، استفاده می کرد. حتی این ابزار را علیه داوود نیز استفاده کرد، اما ناموفق بود.
آغاز قیام علیه رژیم کمونیستی و شوروی در افغانستان، فرصت بزر گی برای رهبرانی مانند حكمتیار، ربانی، مسعود، سیاف و احزاب جهادی مانند جمعیت اسلامی و حزب اسلامی فراهم کرد. اين رهبران در دورهای بعدی اساس مقاومت را تشکیل دادند.
قيام مردم افغانستان فرصت طلایي برای سازمان اطلاعات پاكستان و سازمان اطلاعات آمريكا فراهم کرد.
در این میان تسلیحات قابل توجهی که بیشتر با تامین مالی کشورهای خلیج و از چین خریداری می شد، وارد افغانستان می شد. از آنجائی که کنترل خط مرزی 2430 کیلومتری «دیورند» میان افغانستان و پاکستان چندان آسان نبود، در طول جنگِ با شوروی، انتقال انواع تسلیحات كه روز به روز پیشرفته تر می شد ادامه یافت.
حتی می توان گفت آنقدر اسلحه برای ارسال به افغانستان در پاکستان انبار شده بود که پس از مسجل شدن خروج شوروی، انبار سلاحهای ذخیره شده در اردوگاه نظامی «اوچری» در نزدیکی اسلام آباد تخریب و هزاران موشک در آسمان شهرهای راولپندی و اسلام آباد منفجر شد. در اثر آن بیش از صد نفر جان باختند. منابع رسمی این انفجار را یک حادثه اعلام کردند. گزارش های تحقیقاتی نیز انتشار نیافت. نخست وزیری هم که قول انتشار آن را داده بود از کار برکنار شد.
- ارتش شکست‌ناپذیر در باتلاق افغانستان گرفتار شد
همزمان با آغاز جنگ مجاهدين - شوروی، مفاهیم «جهاد» و «مجاهد» نیز در رسانه‌های بین‌المللی به صورت گسترده مورد استفاده قرار گرفت. این مفاهیم متعلق به خود مردم افغانستان بود، اما به منظور رشد آگاهی جهان اسلام درباره مبارزه با اشغال «کمونیسم» بُعد رسانه ای و بین المللی وسیعی یافته بود. پس از پایان اشغال شوروی، این مفاهیم باز از طرف همان رسانه های بین المللی استفاده شد، اما این بار با اهدافی شیطانی و برای دشمنی با اسلام.
صدها جوان مسلمان به ویژه از کشورهای عربی و خلیج به دلیل اینکه زمان و تبعات جنگ با شوروی مشخص نبود، به جنگ با کمونیست ها تشویق و صدها نفر به جهاد افغانستان ملحق شده بودند.
برخی از آنان شهید شدند، برخی به کشورهایشان بازگشتند و برخی نیز به جنگها و مبارزات دیگر پیوستند. بخش بزرگی نیز در دوره تصفیه طالبان از طرف نیروهای ایالات متحده و نيروهای شمال به طور دسته جمعی کشته شدند. به گفته برهان الدين ربانی تله ای برای جوانانی که برای جنگ به افغانستان آمده بودند گذاشته شد. جوانان در این دام از سوی آمریکا و نیروهای شمالی گرفتار شده و گروهی کشته شدند.
حتی می توان گفت گروههایی که در جنگ افغانستان شرکت کرده بودند، بعدها پایه های شکل‌گیری القاعده و امثال آن و حتی داعش را در برخی از نقاط جهان تشکیل دادند. این نکته را نباید از نظر دور داشت که گروههایی که با عنوان «اعراب افغانستان» شناخته می شوند، برای جنگ با شوروی به این کشور رفتند اما تشکیل گروههایی مانند القاعده در اواخر این جنگ مجاهدين - شوروی بود. حتی سازماندهی خود را پس از خروج شوروی از افغانستان تکمیل کردند..
جنگ مجاهدين - شوروی 9 سال و 1.5 ماه به طول انجامید. روسها در ماه‌های نخست آغاز این جنگ متوجه گرفتاری شان در باتلاق شده بودند. آنها در سال 1982 از طریق سازمان ملل وارد مذاکرات غیرمستقیم با مجاهدان افغانستانی شدند.ارتش سرخ «شكست ناپذير» متحمل شکستی كمر شكن در کوه‌های هندوکش شد و سرانجام با میانجیگری نیروهای بین المللی، از افغانستان عقب نشینی کرد. آخرین سرباز این کشور در 15 فوریه 1989 افغانستان را ترک کرد.
- نابودی بزرگ به جا مانده از جنگ
این جنگ طولانی، تخریبات وسیعی را متوجه هر دو طرف کرد. براساس آمار رسمی اتحاد جماهیر شوروی، 13 هزار و 621 نظامی این کشور جان خود را در این جنگ از دست دادند. روزانه به طور متوسط چهار سرباز روس کشته می شدند. شمار مجروحان و بیماران نیز حدود 470 هزار نفر اعلام شد. در طول نزدیک به ده سال جنگ، 620 هزار سرباز شوروی قدم به افغانستان گذاشته بودند.
البته تلفات تنها محدود به اینها نبود. باز هم براساس منابع رسمی 451 بالگرد و جنگنده، 147 تانک، 443 توپ و تلفات مادی دیگر، حاصل شوروی از این جنگ بود. این جنگ كه میليارها دلار بار داشت کمر اقتصادی و نظامی شوروی را شکسته بود، اتحاد جماهیر شوروی نیز پس از این جنگ دوام زیادی نیاورد.
تلفات مالی و جانی بالا بود اما مهمترین چیزی که شوروی در این جنگ از دست داد احترام و پرستیژ جهانی بود. کابوس دنیای غرب پس از شکست حتی هزيمت بدست یکی از عقب مانده‌ترین کشورهای جهان، به یک شیر کارتونی تبدیل شده بود.
«مجاهدين» در جنگ پیروز شده بودند، اما خسارت‌های وارده بر آنان بسیار بزرگتر بود. بیش از یک میلیون «شهید»، صدها هزار بیوه و یتیم. یک سوم کشور نیز آواره شدند. زیر ساختها به کلی نابود شد و مهمتر از همه اینها، صلح و ثبات از این کشور رخت بربست. جنگ داخلی پس از شوروی، ظهور طالبان و سپس القاعده و اشغال مجدد این کشور به بهانه حادثه تروریستی 11 سپتامبر از طرف یک ابر قدرت دیگر (آمریکا) امیدها برای بازگشت صلح به این کشور را از بین برد..
موضوع چگونگی شکست یک ابرقدرت در جنگ مرگبار این کشور، بحث مفصلی است. اول اینکه پیروز این جنگ خود مردم افغانستان هستند. این پیروزی را با خون خود به دست آوردند. تقریبا از هر 15 نفر یک نفر از مردم افغانستان در این جنگ جان خود را از دست داده و یک سوم آنان به کشورهای دیگر پناه بردند. صدها هزار تن نیز مجروح و دچار قطع عضو شدند.
با اینکه نمی توان کمک های آمریکا و همراهنش به «مجاهدين» در طول این جنگ را نادیده گرفت، اما اینکه گفته شود «مجاهدين» با اسلحه و موشک های استینگر آمریکا بر شوروی چیره شد یک افسانه و دور از واقعیت است. زمانی که آمریکا موشکهای ضدهواپیما را تحویل می داد، جنگ به نفع افغان‌ها و حتی با پیروزی این کشور همراه بود. تحویل موشکهای استینگر با هدف تخریب و فرسوده کردن بیشتر شوروی و بهربرداری هرچه بيشتر آمريكا از اين پيروزی بود.
از سوی دیگر، ارتش سرخ با آغاز استفاده مجاهدین از موشک استینگر، تغییرات گسترده ای را در راهبرد جنگی خود مانند بمباران هوایی با موشكهای از هوا به زمين و پرواز هلی کوپترها از ارتفاع پایین را به کار بست.
- نتایج جنگ افغانستان- شوروی نتایج مهمی داشته و حتی یک نقطه عطف بود
پیروز این جنگ که در ظاهر جنگ افغان-شوروی، ولی در اصل جنگ میان دو ایدئولوژی اسلامی و کمونیستی بود، بدون چشم پوشی از حمایت دنیای کاپیتالیست از افغان ها در برابر کمونیست ها، اسلام شد. به این ترتیب در قرن بیستم هر دو طرف «جنگ سرد» و دو ابرقدرت دنیا در برابر اسلام شکست خوردند. ابتدا نماینده کاپیتالیسم یعنی آمریکا در ایران و سپس نماینده کمونیسم یعنی اتحاد جماهیر شوروی در افغانستان.
اسلام به عنوان یک ایدئولوژی جایگزین و يك طرز زندگی ظهور کرد، اما بعدها به دلیل عدم اداره صحیح در داخل و همچنین تحریفات و دخالت های خارجی سبب شد تا اسلام درکنار تروریسم آورده شود و آن نیز دشمنی با اسلام را پدید آورد.
افغانستان آخرین میخ را بر روی تابوت امپراطوری مدرن کمونیسم (اتحاد جماهیر شوروی) کوبید. شوروی كه در سال 1922 جای دولت روسيه تزار را گرفته بود پس از جنگ جهانی دوم در دوران «جنگ سرد» به عنوان یکی از دو ابرقدرت جهانی مطرح بود.
این کشور همراه با تسلیحات هسته ای خود بزرگترین نیروی نظامی جهان را دارا بود، اما پس از جنگ افغانستان آن اتحاد بزرگ درهم شکسته و از هم پاشید. کشورهای زیادی از جمله کشورهای آسیای میانه که در ترکیب این اتحاد بودند، استقلال خود را به دست آوردند. مهمتر از آن جنگ سرد به پایان رسید و آمریکا تبدیل به تنها ابرقدرت جهان شد.
- درد و رنج مردم افغانستان همچنان ادامه دارد
واقعیت عجیب این است که در جنگ شوروی وافغان ها، طرفی که بیشترین نفع را برد، آمریکا بود. دردناکترین بُعد این جنگ که موجب پایان یک عصر و آغاز عصری دیگر شد، این است که همه به گونه ای از این جنگ بهره بردند، اما مردم افغانستان که با ابتدایی ترین امکانات، بر قدرتمندترین نیروی نظامی فائق آمدند، هیچ سودی از آن نبردند.
آرزوی برقراری صلح و ثبات، آزادی و نظم و کاهش درد و رنج مردم افغانستان، که بیش از یک میلیون نفرشان جان خود را در جنگ از دست دادند، هنوز هم ادامه دارد. بعد از جنگ شوروی آنان گرفتار جنگ داخلی شدند. طالبان حاکمیت کشور را به دست گرفت.
پس از حادثه تروریستی 11 سپتامبر نیز ناتو تحت رهبری ایالات متحده آمریکا به افغانستان لشکرکشی کرد و درگیر طولانی ترین جنگ خود در یک کشور شد. انتظار خروج آنان از افغانستان نیز در آینده ای نزدیک متصور نیست. حتی نشانه هایی از تبدیل این کشور به عرصه جنگ نیابتی وجود دارد.
روسیه از حضور آمریکا در این کشور و تاسیس 9 پایگاه نظامی براساس توافقنامه امنیتی با دولت افغانستان، ناخشنود است. به همین دلیل مجددا به فکر رابطه با افغانستان افتاد و حتی لزومی برای مخفی کردن این رابطه با طالبان نیز نمی بیند. تنها به سطح این روابط اشاره نمی کنند. آنان طالبان امروز را به عنوان « يک قدرت محلی نسبتا بزرگ» می شناسند.
روز 27 دسامبر 2017 سی و هشتمین سالگرد اشغال افغانستان به دست شوروی بود. سال گذشته در چنین روزی ضمیر کابلوف، نماینده ویژه روسیه در افغانستان در مصاحبه ای با خبرگزاری آناتولی ترکیه در پاسخ به این سوال که آیا اشغال افغانستان از سوی شوروی اشتباه بود؟ پاسخ داد: «بله اشتباه بود. دو بار اشتباه بود. اولا ما نباید این کار را می کردیم و دوما پس از ورود باید هر چه زودتر آنجا را ترک می کردیم.» همانگونه که از نتایج آن نیز آشکار است، اشغال افغانستان توسط شوروی یک اشتباه بزرگ و حتی مرگبار بود.
استانبول/ محمد اوزترک/ خبرگزاری آناتولی
دو رویداد مهم در یک چهارم آخر قرن بیستم؛ یعنی «پیروزی انقلاب اسلامی، سقوط محمدرضا شاه پهلوی و اخراج آمريكا از ایران" و دیگری «اشغال افغانستان توسط نیروهای شوروی که با مقاومت مردم با شكست مواجه و مجبور به عقب نشینی شدند» تاثیرات بلندمدتی در منطقه و جهان بر جای گذاشت.
افغانستان در قرن 19 در میان گردانندگان «بازی بزرگ» گرفتار بود. با پیشروی روسیه تزاری از شمال به جنوب، انگلیسی ها نیز از سمت جنوب به شمال پیشروی می کردند. مردم افغانستان برای دفاع از استقلال خود با ابرقدرت این دوره (انگلیس) مبارزه و آن را مجبور به قبول صلح کردند.
پس از عقب نشینی انگلستان از شبه قاره هند در سال 1947 تهدید در جنوب افغانستان برطرف شد، اما در شمال این کشور با تغییر چهره و تحت پوشش اتحاد جماهیر شوروی (1922-1991) کماکان ادامه داشت.
در ابتدا روابط شوروی با افغانستان براساس حُسن دوستی بود. شوروی پس از به رسميت شناختن استقلال افغانستان، در بخش‌های مختلف این کشور سرمایه گذاری کرد.
این روابط در دوره نخست وزیری سردار داوود نیز به شدت تقویت یافت و سرمایه گذاری‌های زیادی در زیرساخت های افغانستان صورت گرفت. تا جایی‌که امروز نیز زیرساخت‌های به جا مانده از آن دوران در بسیاری از مناطق افغانستان به چشم می خورد.
اقدامات او علیه «شاه ظاهر» و کودتایی که از خارج ترتیب داد شوروی را بیش از پیش به کریدور قدرت در افغانستان نزدیک کرد. ضمیر کابلوف، نماینده ویژه روسیه در افغانستان، آن کودتا را برای شوروی نیز غافلگیرکننده می داند اما قبول دارد كه افسران اطراف داوود حامی مسکو بودند.
داوود بعدها این افسران را از اطراف خود دور کرد. این اقدام وی از طرف شوروی به عنوان «آغاز یک بازی جدید بین المللی» ارزیابی شد. او در دوران «جنگ سرد» قصد دوری از پيمان شوروی داشت، اما با كودتای نظامی افسران آموزش دیده در این کشور ناکام ماند و همراه با خانواده اش کشته شد.
مساله هنوز پایان نیافته بود؛ رهبران افغان حامی شوروی با همدیگر نیز اختلاف داشتند. در اين کشکمش ها نورمحمد تره‌کی و حفیظ الله امین؛ دو عامل کودتا علیه داوود کشته شدند. شوروی در 27 دسامبر 1979 با گماشتن ببرک کارمل، عملا اشغال افغانستان را آغاز کرد.
- اهداف اشغال افغانستان
دلایل اشغال افغانستان از طرف شوروی، همواره موضوع بحث بوده است. آسان ترین پاسخ این سوال «دسترسی روسیه به آبهای گرم» بود. این امر را می‌توان به صورت درهم شکستن احاطه ایالات متحده بر جنوب آسیا نیز تفسیر کرد.
وضعیت نه چندان مطلوب افغانستان و تحولات ژئوپلتیک و استراتژیک منطقه ای را هم نباید از نظر دور نگه داشت. شاید هم روس ها می خواستند در يک «بازی بزرگ» جدید پیشگام باشند یا «پیشگیرانه» عمل کنند.
دولت کمونیستی که پس از کودتای 27 آوریل 1978 علیه سردار داوود روی کار آمد، سعی کرد تا با ساختار دینی و سنتی مردم بطور فراطی برخورد کند. همین موضوع برای آغاز قیام سراسری مردم کافی بود.
این دولت تصفیه را از درون خود آغاز کرد. ابتدا حفیظ الله امین، تره‌کی را از میدان بیرون کرد و پس از آن شوروی که اعتماد زیادی به امین نداشت، با راه اندازی کودتایی دیگر، ببرک کارمل را سر کار آورد.
در واقع شوروی نمی خواستند سرمایه گذاری های اقتصادی و سیاسی خود را با اصلاحات رادیکالی تره‌کی از دست بدهند. به عقیده کابلوف، افغانستان پس از کودتا علیه مصدق در ایران، از لحاظ استراتژیکی «اهمیت بیشتری» برای روسها پیدا کرده بود. لذا مسکو برای جلب دوستی افغانستان سرمایه گذاری های انبوهی در این کشور انجام داده بود..
قیام مردم بعد از دولت تره‌کی، تمام منافع شوروی را در افغانستان تهدید می کرد. شاید هم همین موضوع، باعث شد سیاست تحت نفوذ نگه داشتن افغانستان به اشغال این کشور تبدیل شود.
شاید هم «ارتش سرخ» که خود را «شکست ناپذیر» می پنداشت، تصور می کرد در زمانی کوتاه همه امور را مطابق میل خود پیش خواهد برد.
- مقاومت مردم افغانستان برنامه‌ها را برهم زد
اما کارها آنطوری که می خواستند پیش نرفت. برای مردم افغانستان که علیه کمونیست های محلی قیام کرده بودند، از گذشته نیز حضور نیروهای نظامی خارجی در کشورشان قابل قبول نبود. آنان که همیشه از شمال و جنوب هدف استیلا بودند، به این قبیل شرایط عادت داشتند. دشمن‌شان هر چقدر هم که قوی باشد، آنان از پای ننشسته و با ادامه مبارزه خود، دشمن را خسته و درنهایت بیرون می راندند. اشغال شوروی نیز باعث گسترش قیام مردمی شد، به گونه ای که همه کشور را فراگرفت.
- عامل دیگری کاتالیزور تحولات شد
بيشتر رهبران «نهضت جوانان مسلمان افغانستان» که پیش از کودتای سردار داوود در حال شکل‌گیری در دانشگاه‌ها بود، بعد از كودتای داوود به کشور پاکستان پناهنده شدند. پاکستان نیز در مواقع لزوم از این جوانان علیه اختلاف مرزی خود با افغانستان که بعضا تا آستانه جنگ میان دو کشور نیز پیش رفته بود، استفاده می کرد. حتی این ابزار را علیه داوود نیز استفاده کرد، اما ناموفق بود.
آغاز قیام علیه رژیم کمونیستی و شوروی در افغانستان، فرصت بزر گی برای رهبرانی مانند حكمتیار، ربانی، مسعود، سیاف و احزاب جهادی مانند جمعیت اسلامی و حزب اسلامی فراهم کرد. اين رهبران در دورهای بعدی اساس مقاومت را تشکیل دادند.
قيام مردم افغانستان فرصت طلایي برای سازمان اطلاعات پاكستان و سازمان اطلاعات آمريكا فراهم کرد.
در این میان تسلیحات قابل توجهی که بیشتر با تامین مالی کشورهای خلیج و از چین خریداری می شد، وارد افغانستان می شد. از آنجائی که کنترل خط مرزی 2430 کیلومتری «دیورند» میان افغانستان و پاکستان چندان آسان نبود، در طول جنگِ با شوروی، انتقال انواع تسلیحات كه روز به روز پیشرفته تر می شد ادامه یافت.
حتی می توان گفت آنقدر اسلحه برای ارسال به افغانستان در پاکستان انبار شده بود که پس از مسجل شدن خروج شوروی، انبار سلاحهای ذخیره شده در اردوگاه نظامی «اوچری» در نزدیکی اسلام آباد تخریب و هزاران موشک در آسمان شهرهای راولپندی و اسلام آباد منفجر شد. در اثر آن بیش از صد نفر جان باختند. منابع رسمی این انفجار را یک حادثه اعلام کردند. گزارش های تحقیقاتی نیز انتشار نیافت. نخست وزیری هم که قول انتشار آن را داده بود از کار برکنار شد.
- ارتش شکست‌ناپذیر در باتلاق افغانستان گرفتار شد
همزمان با آغاز جنگ مجاهدين - شوروی، مفاهیم «جهاد» و «مجاهد» نیز در رسانه‌های بین‌المللی به صورت گسترده مورد استفاده قرار گرفت. این مفاهیم متعلق به خود مردم افغانستان بود، اما به منظور رشد آگاهی جهان اسلام درباره مبارزه با اشغال «کمونیسم» بُعد رسانه ای و بین المللی وسیعی یافته بود. پس از پایان اشغال شوروی، این مفاهیم باز از طرف همان رسانه های بین المللی استفاده شد، اما این بار با اهدافی شیطانی و برای دشمنی با اسلام.
صدها جوان مسلمان به ویژه از کشورهای عربی و خلیج به دلیل اینکه زمان و تبعات جنگ با شوروی مشخص نبود، به جنگ با کمونیست ها تشویق و صدها نفر به جهاد افغانستان ملحق شده بودند.
برخی از آنان شهید شدند، برخی به کشورهایشان بازگشتند و برخی نیز به جنگها و مبارزات دیگر پیوستند. بخش بزرگی نیز در دوره تصفیه طالبان از طرف نیروهای ایالات متحده و نيروهای شمال به طور دسته جمعی کشته شدند. به گفته برهان الدين ربانی تله ای برای جوانانی که برای جنگ به افغانستان آمده بودند گذاشته شد. جوانان در این دام از سوی آمریکا و نیروهای شمالی گرفتار شده و گروهی کشته شدند.
حتی می توان گفت گروههایی که در جنگ افغانستان شرکت کرده بودند، بعدها پایه های شکل‌گیری القاعده و امثال آن و حتی داعش را در برخی از نقاط جهان تشکیل دادند. این نکته را نباید از نظر دور داشت که گروههایی که با عنوان «اعراب افغانستان» شناخته می شوند، برای جنگ با شوروی به این کشور رفتند اما تشکیل گروههایی مانند القاعده در اواخر این جنگ مجاهدين - شوروی بود. حتی سازماندهی خود را پس از خروج شوروی از افغانستان تکمیل کردند..
جنگ مجاهدين - شوروی 9 سال و 1.5 ماه به طول انجامید. روسها در ماه‌های نخست آغاز این جنگ متوجه گرفتاری شان در باتلاق شده بودند. آنها در سال 1982 از طریق سازمان ملل وارد مذاکرات غیرمستقیم با مجاهدان افغانستانی شدند.ارتش سرخ «شكست ناپذير» متحمل شکستی كمر شكن در کوه‌های هندوکش شد و سرانجام با میانجیگری نیروهای بین المللی، از افغانستان عقب نشینی کرد. آخرین سرباز این کشور در 15 فوریه 1989 افغانستان را ترک کرد.
- نابودی بزرگ به جا مانده از جنگ
این جنگ طولانی، تخریبات وسیعی را متوجه هر دو طرف کرد. براساس آمار رسمی اتحاد جماهیر شوروی، 13 هزار و 621 نظامی این کشور جان خود را در این جنگ از دست دادند. روزانه به طور متوسط چهار سرباز روس کشته می شدند. شمار مجروحان و بیماران نیز حدود 470 هزار نفر اعلام شد. در طول نزدیک به ده سال جنگ، 620 هزار سرباز شوروی قدم به افغانستان گذاشته بودند.
البته تلفات تنها محدود به اینها نبود. باز هم براساس منابع رسمی 451 بالگرد و جنگنده، 147 تانک، 443 توپ و تلفات مادی دیگر، حاصل شوروی از این جنگ بود. این جنگ كه میليارها دلار بار داشت کمر اقتصادی و نظامی شوروی را شکسته بود، اتحاد جماهیر شوروی نیز پس از این جنگ دوام زیادی نیاورد.
تلفات مالی و جانی بالا بود اما مهمترین چیزی که شوروی در این جنگ از دست داد احترام و پرستیژ جهانی بود. کابوس دنیای غرب پس از شکست حتی هزيمت بدست یکی از عقب مانده‌ترین کشورهای جهان، به یک شیر کارتونی تبدیل شده بود.
«مجاهدين» در جنگ پیروز شده بودند، اما خسارت‌های وارده بر آنان بسیار بزرگتر بود. بیش از یک میلیون «شهید»، صدها هزار بیوه و یتیم. یک سوم کشور نیز آواره شدند. زیر ساختها به کلی نابود شد و مهمتر از همه اینها، صلح و ثبات از این کشور رخت بربست. جنگ داخلی پس از شوروی، ظهور طالبان و سپس القاعده و اشغال مجدد این کشور به بهانه حادثه تروریستی 11 سپتامبر از طرف یک ابر قدرت دیگر (آمریکا) امیدها برای بازگشت صلح به این کشور را از بین برد..
موضوع چگونگی شکست یک ابرقدرت در جنگ مرگبار این کشور، بحث مفصلی است. اول اینکه پیروز این جنگ خود مردم افغانستان هستند. این پیروزی را با خون خود به دست آوردند. تقریبا از هر 15 نفر یک نفر از مردم افغانستان در این جنگ جان خود را از دست داده و یک سوم آنان به کشورهای دیگر پناه بردند. صدها هزار تن نیز مجروح و دچار قطع عضو شدند.
با اینکه نمی توان کمک های آمریکا و همراهنش به «مجاهدين» در طول این جنگ را نادیده گرفت، اما اینکه گفته شود «مجاهدين» با اسلحه و موشک های استینگر آمریکا بر شوروی چیره شد یک افسانه و دور از واقعیت است. زمانی که آمریکا موشکهای ضدهواپیما را تحویل می داد، جنگ به نفع افغان‌ها و حتی با پیروزی این کشور همراه بود. تحویل موشکهای استینگر با هدف تخریب و فرسوده کردن بیشتر شوروی و بهربرداری هرچه بيشتر آمريكا از اين پيروزی بود.
از سوی دیگر، ارتش سرخ با آغاز استفاده مجاهدین از موشک استینگر، تغییرات گسترده ای را در راهبرد جنگی خود مانند بمباران هوایی با موشكهای از هوا به زمين و پرواز هلی کوپترها از ارتفاع پایین را به کار بست.
- نتایج جنگ افغانستان- شوروی نتایج مهمی داشته و حتی یک نقطه عطف بود
پیروز این جنگ که در ظاهر جنگ افغان-شوروی، ولی در اصل جنگ میان دو ایدئولوژی اسلامی و کمونیستی بود، بدون چشم پوشی از حمایت دنیای کاپیتالیست از افغان ها در برابر کمونیست ها، اسلام شد. به این ترتیب در قرن بیستم هر دو طرف «جنگ سرد» و دو ابرقدرت دنیا در برابر اسلام شکست خوردند. ابتدا نماینده کاپیتالیسم یعنی آمریکا در ایران و سپس نماینده کمونیسم یعنی اتحاد جماهیر شوروی در افغانستان.
اسلام به عنوان یک ایدئولوژی جایگزین و يك طرز زندگی ظهور کرد، اما بعدها به دلیل عدم اداره صحیح در داخل و همچنین تحریفات و دخالت های خارجی سبب شد تا اسلام درکنار تروریسم آورده شود و آن نیز دشمنی با اسلام را پدید آورد.
افغانستان آخرین میخ را بر روی تابوت امپراطوری مدرن کمونیسم (اتحاد جماهیر شوروی) کوبید. شوروی كه در سال 1922 جای دولت روسيه تزار را گرفته بود پس از جنگ جهانی دوم در دوران «جنگ سرد» به عنوان یکی از دو ابرقدرت جهانی مطرح بود.
این کشور همراه با تسلیحات هسته ای خود بزرگترین نیروی نظامی جهان را دارا بود، اما پس از جنگ افغانستان آن اتحاد بزرگ درهم شکسته و از هم پاشید. کشورهای زیادی از جمله کشورهای آسیای میانه که در ترکیب این اتحاد بودند، استقلال خود را به دست آوردند. مهمتر از آن جنگ سرد به پایان رسید و آمریکا تبدیل به تنها ابرقدرت جهان شد.
- درد و رنج مردم افغانستان همچنان ادامه دارد
واقعیت عجیب این است که در جنگ شوروی وافغان ها، طرفی که بیشترین نفع را برد، آمریکا بود. دردناکترین بُعد این جنگ که موجب پایان یک عصر و آغاز عصری دیگر شد، این است که همه به گونه ای از این جنگ بهره بردند، اما مردم افغانستان که با ابتدایی ترین امکانات، بر قدرتمندترین نیروی نظامی فائق آمدند، هیچ سودی از آن نبردند.
آرزوی برقراری صلح و ثبات، آزادی و نظم و کاهش درد و رنج مردم افغانستان، که بیش از یک میلیون نفرشان جان خود را در جنگ از دست دادند، هنوز هم ادامه دارد. بعد از جنگ شوروی آنان گرفتار جنگ داخلی شدند. طالبان حاکمیت کشور را به دست گرفت.
پس از حادثه تروریستی 11 سپتامبر نیز ناتو تحت رهبری ایالات متحده آمریکا به افغانستان لشکرکشی کرد و درگیر طولانی ترین جنگ خود در یک کشور شد. انتظار خروج آنان از افغانستان نیز در آینده ای نزدیک متصور نیست. حتی نشانه هایی از تبدیل این کشور به عرصه جنگ نیابتی وجود دارد.
روسیه از حضور آمریکا در این کشور و تاسیس 9 پایگاه نظامی براساس توافقنامه امنیتی با دولت افغانستان، ناخشنود است. به همین دلیل مجددا به فکر رابطه با افغانستان افتاد و حتی لزومی برای مخفی کردن این رابطه با طالبان نیز نمی بیند. تنها به سطح این روابط اشاره نمی کنند. آنان طالبان امروز را به عنوان « يک قدرت محلی نسبتا بزرگ» می شناسند.
روز 27 دسامبر 2017 سی و هشتمین سالگرد اشغال افغانستان به دست شوروی بود. سال گذشته در چنین روزی ضمیر کابلوف، نماینده ویژه روسیه در افغانستان در مصاحبه ای با خبرگزاری آناتولی ترکیه در پاسخ به این سوال که آیا اشغال افغانستان از سوی شوروی اشتباه بود؟ پاسخ داد: «بله اشتباه بود. دو بار اشتباه بود. اولا ما نباید این کار را می کردیم و دوما پس از ورود باید هر چه زودتر آنجا را ترک می کردیم.» همانگونه که از نتایج آن نیز آشکار است، اشغال افغانستان توسط شوروی یک اشتباه بزرگ و حتی مرگبار بود.
استانبول/ محمد اوزترک/ خبرگزاری آناتولی
ما را در سایت سیمور ایرانی دنبال می کنید
برچسب : نویسنده : محمد وحدت simor بازدید : 188