بیوگرافی حسن شماعی زاده اهنگساز و خواننده بزرگ

حسن شماعی‌زاده (زاده ۱ آذر ۱۳۲۲ اصفهان) آهنگساز، خواننده، نوازنده و ترانه‌سرای موسیقی پاپ ایرانی است. موسیقی بسیاری از آهنگهای موفق موسیقی پاپ ایرانی که توسط خوانندگان سرشناسی چون گوگوش، داریوش، ابی، معین، هایده، عارف و... اجرا گردیده، از ساخته‌های او بوده است. او پس از انقلاب ۱۳۵۷، به همراه خانواده‌اش به آمریکا مهاجرت کرد و از آن زمان در آنجا به آهنگ‌سازی و خوانندگی مشغول است.


زندگی نامه
حسن شماعی‌زاده در سال‌های جوانی

حسن شماعی‌زاده از ۱۳ سالگی در ارکستر یکی از تئاترهای اصفهان، به عنوان نوازنده کار هنری‌اش را آغاز کرد. در سال ۱۳۴۱ پس از پایان دوران دبیرستان برای پیشرفت در موسیقی به تهران آمد، و پس از مدتی کار در تئاتر، در سال ۱۳۴۵ وارد رادیو شد. او همزمان با اركسترهای جاز، پاپ، جوانان، و هنر و مردم و با چند اركستر اسپانيایی همكاری می‌نمود و در كلاب‌های شبانه و کاباره‌های تهران نيز به نوازندگی می‌پرداخت. او مدتی برای گروه معروف بلک کتز نیز ساکسیفون تنور می‌نواخت.


آغاز آهنگسازی

حسن شماعی‌زاده در سال ۱۳۵۱ آهنگسازی را آغاز کرد. خود او دلیل اصلی روی آوردن به آهنگسازی را ناتوانی در ادامه نوازندگی می‌داند، که دلیل آن ابتلا به بیماری دیسک گردن در اثر فشار نوازندگی طولانی‌مدت سازهای سنگین برنجی (۱۵-۱۶ ساعت در روز) بود. اولین کارهای شماعی‌زاده در آهنگسازی «گریه» با صدای امیر رسایی، «حالا خیلی دیره» با صدای عارف و «نمی‌آد» با صدای گوگوش بودند که همگی با هم منتشر شدند.
حسن شماعی‌زاده پس از آغاز آهنگسازی توانست جایگاه ویژه‌ای میان آهنگسازان زمان خود پیدا کند و خوانندگان مشهوری مانند گوگوش، داریوش، ابی، ستار، فرهاد مهراد، عارف، مارتیک، رامش ، نوش‌آفرین و معین کارهای موفقی با آهنگ‌های او عرضه کردند. از جملهٔ این کارها، می‌توان به مشهورترین آهنگ‌های گوگوش اشاره کرد. از دیگر ساخته‌های موفق شماعی‌زاده در این دوران می‌توان به ترانه «شکار» با صدای ابی اشاره کرد که توانست در سال ۱۳۵۴ در فستیوال موسیقی استامبول ترکیه مقام اول را در بین ۲۰۹ شرکت‌کننده کسب کند.

آغاز خوانندگی

حسن شماعی‌زاده خوانندگی را از سال ۱۳۵۲ آغاز کرد. این اتفاق در برنامهٔ شوی زندهٔ چشمک در آخرین جمعهٔ مرداد ماه ۱۳۵۲ و به گفتهٔ خود شماعی‌زاده به درخواست مردم افتاد. در آن برنامه که گوگوش، اردلان سرفراز و واروژان نیز حضور داشتند، شماعی‌زاده ترانهٔ «مرداب» را با شعر اردلان سرفراز و تنظیم واروژان اجرا کرد. ترانه‌ای که تبدیل به یکی از پرطرفدارترین ترانه‌های زمان خود شد و حدود ۱۹۸ هزار صفحه از آن فروش رفت، که در نوع خود رکورد قابل توجهی بود.
خوانندگی او توجه‌ها را به خود جلب کرد و پس از مرداب، شماعی‌زاده ترانه‌های پرمخاطب دیگری را نیز ساخت و اجرا کرد که "اقاقی" با ترانه‌ای از شهیار قنبری یکی از آنهاست که در سال ۱۳۵۴ منتشر شد. در سال ۱۳۵۴ شماعی‌زاده در یک نظرسنجی از سوی مجلهٔ زن روز به عنوان بهترین خواننده مرد سال شناخته شد و در همان نظرسنجی با حدود ۵۰ هزار رأی بهترین آهنگساز سال شناخته شد.

مثلث شماعی‌زاده، اردلان سرفراز، گوگوش
شماعی‌زاده، گوگوش، سرفراز

یکی از موفق‌ترین و اثرگذارترین گروه‌ها در موسیقی پاپ ایرانی مثلثی بود که در آن اردلان سرفراز ترانه می‌سرود، حسن شماعی‌زاده ملودی برای ترانه خلق می‌کرد و گوگوش این ترانه‌ها را می‌خواند. بعضی از این ترانه‌ها را واروژان تنظیم می‌کرد. در مجموع این مثلث در حدود ۳۰ ترانه منتشر کرده‌اند. «کولی»، «جاده»، «کیه کیه»، «دوراهی»، «کوه»، «بمون تا بمونم»، «غریب آشنا»، «مرداب»، «کویر» و «گنجشکای خونه» برخی از کارهای مشهور این سه نفر است.
شماعی‌زاده و سرفراز بدون گوگوش نیز کارهای موفقی با صدای خوانندگان دیگر منتشر کردند، که از جملهٔ مشهورترین آن می‌توان به «چشم من» و «دست‌های تو» با صدای داریوش، «بهانه» با صدای هایده و «پنجره» با صدای معین اشاره کرد.
وقوع انقلاب ۱۳۵۷ به همکاری این سه تن پایان بخشید. گوگوش در ایران ماند و سرفراز و شماعی‌زاده هرکدام به یک کشور مهاجرت کردند. هرچند شماعی‌زاده مدعی است با وجود این که ترانه‌های این مثلث ظرف مدت ۵ سال (از ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۷) منتشر شد، ولی همگی مربوط به یک دورهٔ همکاری کوتاه یک سال و هشت‌ماهه هستند.
پس از انقلاب علی‌رغم این که چند اثر با موسیقی شماعی‌زاده روی ترانه‌های سرفراز منتشر شد، ولی همکاری این دو بعد از مدتی ادامه نیافت. به گفتهٔ سرفراز راه این دو پیش از انقلاب از هم جدا شده بود و با هم کار نمی‌کردند. با این حال شماعی‌زاده از ریشهٔ اختلاف احتمالی بین خود و اردلان سرفراز سخنی نگفته است و در مصاحبه با بهنود مکری در برنامهٔ شباهنگ از این که سرفراز دیگر با او ارتباط ندارد اظهار تأسف و شگفتی کرده است.

سال‌های پس از انقلاب ۱۳۵۷

در پی پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ در ایران، و در روز ۲۵ بهمن ۱۳۵۷ عده‌ای از متعصبین به خانهٔ شماعی‌زاده حمله کردند. با اطلاع‌رسانی یکی از همسایگان، شماعی‌زاده در خانه سرگرد ولیعهد پنهان می‌شود و فردای آن روز از ایران خارج می‌شود. او چهار ماه بعد مجدداً به ایران بازمی‌گردد و پس از گذراندن پنج ماه در ایران برای همیشه ایران را ترک می‌کند.

سال‌های دهه ۱۳۶۰ و ۱۳۷۰

حسن شماعی‌زاده پس از رویدادهای انقلاب ۱۳۵۷ به امریکا مهاجرت نمود و در شهر لس‌آنجلس ساکن شد. او در طی سال‌های دهه ۱۳۶۰ و ۱۳۷۰ یکی از پرکارترین هنرمندان موسیقی پاپ ایران بود و علاوه بر انتشار ۱۷ آلبوم به عنوان خواننده، برای خوانندگان ایرانی خارج‌نشین متعددی نیز آهنگسازی کرد و در معرفی برخی چهره‌های نسل دوم خوانندگان پاپ خارج از ایران نظیر منصور، امید، سوزان روشن و شیلا نقش ایفا کرد.
شماعی‌زاده در این دوران دیگر در یک سبک و فضا به ساختن و خواندن ترانه نپرداخت و سبک‌های گوناگون و گاه متضاد با سبک ساخته‌های قبل از انقلاب خود را آزمود. او بیش از گذشته به ساخت ترانه‌های شاد و ریتمیک پرداخت و در این حوزه ترانه‌هایی چون «بیشتر، بیشتر»، «خواستگاری»، «یه دختر دارم شاه نداره»، «تولد» و «عروسی» منتشر کرد. ترانه معروف «پریا» با صدای شهرام شب‌پره نیز در همین دوران ساخته شده است.

همکاری با بابک صحرایی

حسن شماعی‌زاده و بابک صحرایی در طی سال‌های دههٔ ۱۳۸۰ همکاری‌های بسیاری با هم داشته‌اند که اوج این همکاری به قطعهٔ «هیاهو» مربوط می‌شود، که در زمستان سال ۱۳۹۰ با صدای شماعی‌زاده منتشر شد. از دیگر آثار مشترک حسن شماعی‌زاده و بابک صحرایی می‌توان به ترانه‌های «صخره»، «ممنونم»، «مهتاب ناز من»، «از کجا میای»، «تو چشای من نگا کن» و «آوازه‌خوان نه آواز» با صدای شماعی‌زاده، «جشن آینه» با صدای پویا، «تو رو می‌خوام» با صدای شیلا، «عشق طوفانی» و «آتیش‌بازی» با صدای سوزان روشن و «دلهره» با صدای سروش اشاره کرد.
حسن شماعی‌زاده در برنامه Greatest Hits در شبکهٔ تلویزیونی من و تو ۱ گفت که همیشه تعداد زیادی از آهنگ‌هایش به خاطر عدم توانایی ترانه‌سراها برای نوشتن ترانه مناسب به رویشان، به اجرا نرسیده‌اند، اما از زمانی که با بابک صحرایی همکاری می‌کند این مشکل برطرف شده و این ترانه‌سرا به بهترین شکل ممکن روی آهنگ‌هایش ترانه می‌نویسد.

کم شدن همکاری با دیگر خوانندگان

شماعی‌زاده در سال ۲۰۰۶ اعلام کرد که دیگر برای کسی آهنگ نمی‌سازد و آهنگ‌هایش را تنها خودش می‌خواند، زیرا احساس می‌کند در آهنگسازی مورد سوء استفاده قرار گرفته و حقوقش پامال شده است و انگیزه‌ای برای آهنگسازی برای دیگران ندارد. هرچند در مصاحبه‌ای در سال ۲۰۱۲ با بهنود مکری در برنامه شباهنگ صدای آمریکا گفت: «ولی گوگوش فرق می‌کند». او یک سال بعد هم در گفتگو با بهنود مکری اعلام کرد که در حال کار کردن با خواننده جوانی به نام «پریسا» است که به زودی قرار است ترانه‌هایی با آهنگسازی شماعی‌زاده از وی منتشر شود.

ترانهٔ هیاهو و همکاری مجدد شماعی‌زاده و گوگوش

گوگوش در مصاحبه با مجله جوانان امریکا می‌گوید که بعد از شنیدن ترانهٔ هیاهو آنقدر تحت تأثیر قرار می‌گیرد که از شماعی‌زاده می‌خواهد که اجازه دهد او نیز این قطعه را اجرا کند. شماعی‌زاده نیز با روی باز می‌پذیرد و گوگوش هیاهو را در استودیوی شماعی‌زاده می‌خواند. به این ترتیب بعد از ۳۴ سال دوباره حسن شماعی‌زاده و گوگوش در کنار همدیگر قرار می گیرند.
به دنبال این همکاری گوگوش چند ترانه در اختیار شماعی‌زاده قرار می‌دهد تا به روی آنها آهنگسازی کند، هرچند شماعی‌زاده این ترانه‌ها را در شأن خواننده‌ای در جایگاه گوگوش نمی‌دانست. اما پس از انتشار هیاهو، گوگوش در کنسرت‌های خود سخنانی به زبان آورد که از نظر شماعی‌زاده تمسخرآمیز و تحریف تاریخ بود و موجب دلخوری شماعی‌زاده شد. او در مصاحبه با برنامه شباهنگ صدای آمریکا ضمن تشریح این دلخوری و ریشه‌های آن، تأکید کرد که برنامه‌ای برای همکاری مجدد با گوگوش ندارد. با این حال شماعی‌زاده در همین مصاحبه سخنانی احساسی نیز در مورد گوگوش بیان کرد:

من گوگوش را عاشقانه دوست دارم. عشق من به گوگوش، عشق یک مرد به زن نیست. عشق حسن شماعی‌زاده [آهنگساز] به گوگوش خواننده است.

سبک آهنگ‌ها

حسن شماعی‌زاده به عنوان یک آهنگساز عقیده دارد:

هرگاه آهنگی را می‌نویسم، تلاش می‌کنم آهنگی بسازم که بر روی نسل جوان‌تر اثرگذار باشد. موسیقی باید جوان، شادی‌آفرین و امیدبخش باشد.

شماعی‌زاده پیش از ۱۳۵۷، بیشتر آهنگ‌هایی را ساخته است که بسته به روحیات و روزگار آن زمان بیشتر غمگین و از لحاظ موسیقایی گاهی بسیار شکوهمند و حماسی هستند. ترانه‌های «جاده» و «مرداب» نمونه‌هایی از این ترانه‌ها هستند. این غم پنهان در موسیقی‌های آن زمان شماعی‌زاده به تدریج با وقوع انقلاب ۱۳۵۷، مهاجرت شماعی‌زاده به آمریکا و جنگ ایران و عراق جای خود را به ترانه‌های شاد و ریتمیک مناسب برای مجالس رقص می‌دهد. خود شماعی‌زاده معتقد است که

زمان‌های مختلف چیزهای مختلفی ایجاب می‌کند. وقتی جامعه به ناراحتی می‌رود (مثل زمان جنگ) مردم به شادی بیشتری نیاز پیدا می‌کنند و نیاز دارند تا ناراحتی خود را با شادی‌های لحظه‌ای از بین ببرند.

او کم شدن ترانه‌های شاد و ریتمیک را در آثار اخیر خود ناشی از بالا رفتن سن و در اختیار نداشتن ترانهٔ مناسب عنوان کرده است:

برای ساخت آهنگ شاد اشعار باید روشن‌تر و واضح‌تر و صریح‌تر باشد. من در این سن نمی‌توانم به سراغ یک سری اشعار عاشقانهٔ باز بروم.

از سوی دیگر در برخی ساخته‌های شماعی‌زاده می‌توان رد موسیقی سنتی و دستگاهی ایرانی را نیز دید. چند ترانه که برای معین ساخته است، و به خصوص برخی کارهایی که خودش خوانده، مثل «غم غربت» از آلبوم فریاد رنگ یا «مرگ عشق» از آلبوم گلای خیس، که این دو تنظیم‌هایی با سازهای سنتی موسیقی ایران دارند و به شکل آواز سنتی اجرا شدند، در این رده قرار می‌گیرند. در همین حال شماعی‌زاده گوشهٔ چشمی به موسیقی نواحی ایران هم داشته است، مثل آهنگ «عروسی» با تم و فضای موسیقی جنوبی یا آهنگ «کردستان» که تمی کردی دارد. شماعی‌زاده در میان آهنگ‌هایش حتی به آهنگ‌های موسوم به خراباتی و لاله‌زاری هم توجه داشته و می‌توان نمونه‌هایی از این ترانه‌ها را در آلبوم گلای خیس شنید.
علاوه بر انواع موسیقی ایرانی، در بعضی آهنگ های شماعی‌زاده می‌توان تم‌هایی از موسیقی اسپانیولی یا عربی را هم شنید. مثلاً در ترانه «پرستش» از آلبوم پرستش یا «گیتار» از آلبوم آوازه‌خوان نه آواز از تم‌های اسپانیولی استفاده کرده است. شماعی‌زاده از دیگر سبک‌های موسیقی از جمله تکنو و ترنس هم مناسب با زمان ساخت آهنگ‌های خود و جو موسیقایی زمان بهره برده است، که آهنگ‌های "دنیا" از آلبوم پرستش، «همسرم» از آلبوم دوشیزه‌خانم و «گل» از آلبوم آوازه‌خوان نه آواز نمونه‌هایی از این دست به شمار می‌روند.
شماعی‌زاده به هر دو شکل آهنگسازی روی ترانه و ساخت ملودی و سپس گذاشتن ترانه روی آن کار کرده است و گفته است اگر ترانه‌هایی که به دستش می‌رسند مناسب باشند، رویشان آهنگ می‌سازد، در غیر این صورت ابتدا ملودی می‌سازد و سپس رویش ترانه ساخته می‌شود. خود او معتقد است بیشتر کارهای موفقش را ابتدا آهنگسازی کرده و سپس ترانه‌سرا روی آن‌ها ترانه ساخته است. او همچنین برای آهنگسازی روی شعرِ سروده شده ارزش چندانی قائل نیست، زیرا معتقد است که ۵۰ درصد آن آهنگ را شاعر ساخته است. شماعی‌زاده معتقد است که در موسیقی ایران تمام عوامل در خدمت ارائه کلام‌اند، ولی او در ساخته‌هایش تلاش داشته است که این توجه به کلام باعث نشود تا موسیقی در درجهٔ دوم اهمیت قرار بگیرد.
شماعی‌زاده از میان آهنگ‌هایی که ساخته است، آهنگ «خونه» را به دلیل شکل ملودی و حرکت‌های آن بیش از بقیه دوست دارد. او از بین خواننده‌هایی که تا کنون با آنها کار کرده، بیش از همه با گوگوش راحت بوده و در کارهایی که در لس‌آنجلس منتشر شده از معین راضی بوده است. از بین ترانه‌سراها همواره از اردلان سرفراز تعریف کرده و از بیژن سمندر با احترام یاد کرده است. در میان دیگر آهنگسازان کارهای سیاوش قمیشی و پرویز مقصدی را می‌پسندد. او معتقد است که از زمان قمرالملوک وزیری تا کنون، در مجموع خوانندگان زن سطح توانایی بالاتری نسبت به مردها داشته‌اند و استعداد خودشان را بیشتر نشان داده‌اند. او حمیرا را جزو خوانندگانی می‌داند که از نظر تسلط بر حنجره و توانایی خواندن و زیبا خواندن در خاور میانه بی‌نظیر است.
خوانندگی

شماعی‌زاده معتقد است که اگر نمی‌خواند خیلی از آهنگ‌های او ساخته نمی‌شدند، زیرا انگیزه‌ای برای ساختشان وجود نداشت، و خواندن او به کار آهنگسازی‌اش کمک کرده است. او همچنین گفته است که خیلی از خواننده‌ها از خواندن او تأثیر گرفته‌اند و یک برداشتی از خواندن او در صدای آنها وجود دارد. علاوه بر این، منبع درآمد او در طی سال‌های فعالیتش خوانندگی بوده است، نه آهنگسازی.
موسیقی فیلم

بر اساس اطلاعات جامع اطلاعات سینمای ایران (سوره سینما) حسن شماعی‌زاده در ۳ فیلم به عنوان نوازنده حضور داشته است. این سه فیلم عبارتند از:
۱-خوشگلا عوضی گرفتین (۱۳۵۳) به کارگردانی خسرو پرویزی
۲-باغ بلور (۱۳۵۷) به کارگردانی ناصر محمدی
۳-امشب اشکی می ریزد(۱۳۵۷) به کارگردانی منوچهر مصیری
هرچند او ترانه‌های این فیلم‌ها را آهنگسازی نیز کرده است.
زندگی شخصی


حسن شماعی‌زاده در شهر لس‌آنجلس از ایالت کالیفرنیای آمریکا سکونت دارد. او هر سال در ماه‌های مارس و آگوست به دوبی می‌رود و در کلابی به اسم پاتوق برنامه دارد.

او در سال ۱۳۴۷ با فاطمه (نوشین) ازدواج کرد که این زندگی مشترک تاکنون نیز ادامه داشته است. او یک پسر به نام افشین و یک دختر به نام عقیق (با نام امریکایی نیکی) دارد، که پسرش دندان‌پزشک و دخترش در کار خرید و فروش خانه فعال است.

او برای اعضای خانواده‌اش آهنگ‌هایی هم ساخته است؛ ترانهٔ «پسرم» برای پسرش، ترانهٔ «یه دختر دارم شاه نداره» برای دخترش، و نیز ترانهٔ «همسرم» و «مدیون» برای همسرش. شماعی‌زاده همچنین ترانه‌های «رپ» و «دوست دارم» را با همراهی دخترش عقیق خوانده است. او قشنگ‌ترین لحظه زندگیش را روز فارغ‌التحصیلی پسرش از دانشگاه می‌داند.

شماعی‌زاده یک دوستدار حیوانات است و روزی ۲-۳ ساعت را با حیوانات خانگی‌اش می‌گذراند.
دیدگاه‌های سیاسی

شماعی‌زاده پیش از انقلاب ۱۳۵۷ فعالیت سیاسی چندانی نداشت، اما بعد از انقلاب با ساختن آهنگ‌هایی نظیر «شهر خالی» مخالفت خود را با رژیم جمهوری اسلامی نشان داد. او معتقد است:

ایران احتیاج به انقلاب نداشت. ایران احتیاج به رفرم داشت.

ساخت آهنگ «شهبانو» با صدای ستار که در رسای فرح پهلوی است، شائبه سلطنت‌طلب بودن او را مطرح نمود، هرچند او در مصاحبه با برنامه پارازیت صدای آمریکا این مسئله را تکذیب کرده و خود را یک «آزادی‌خواه» معرفی کرد که با هر نوع ایدئولوژی مخالف است.


شماعی‌زاده به دنبال رویدادهای پس از انتخابات ۱۳۸۸ آهنگ «مردم» را به همراه ستار و شیفته در حمایت از معترضان حکومت ایران اجرا کرد. او در مصاحبه دیگری با صدای آمریکا دو درخواست از حاکمان جمهوری اسلامی مطرح کرد که تقاضای اول آزاد کردن تمام زندانیان سیاسی و رعایت حقوق بشر، و تقاضای دوم گوش دادن به صدای مخالفین است.
مصادره خانه فرزندان شماعی‌زاده در ایران

پس از انقلاب و در سال ۱۳۷۲ خانه‌ای در منطقه نیاوران تهران که به نام فرزندان شماعی‌زاده بود با حکم حسینعلی نیری قاضی شرع دادگاه انقلاب اسلامی تهران مصادره شد. در حکم این دادگاه علت این مصادره مجهول‌المالک بودن آن ملک به دلیل این که شماعی‌زاده درآمد مشروعی از حرفهٔ حلال نداشته است، عنوان شده است. شماعی‌زاده بارها در مصاحبه‌هایش تأکید کرده است که این ملک ارث پدری همسرش بوده و به نام فرزندانش سند خورده بوده است و هیچ ارتباطی با شخص او نداشته است.
آهنگ‌سازی برای دیگران

شماعی زاده برای خوانندگانی همچون داریوش، گوگوش، نوش افرین، امید سلطانی، ستار، شیلا، مارتیک، معین، شهره، شهرام شب پره ، منصور، ابی، مهستی، عارف، ویگن، ژاکلین، لیلا فروهر، ناهید، سوزان روشن، هایده، سروش، حمیرا، شهرام صولتی و... اهنگسازی کرده است.

ترانه‌شناسی


۲۰۰۹ - صدای زاینده رود (بی کلام)
۲۰۰۶ - آوازه خوان نه آواز
۲۰۰۲ - دوشیزه خانوم
۲۰۰۱ - مروارید
۱۹۹۸ - پرستش
۱۹۹۷ - پرواز و عشق
۱۹۹۶ - آخرین سوار
۱۹۹۳ - یه دختر دارم شاه نداره
۱۹۹۲ - آتیش روی خاکستر
۱۹۹۱ - ساعت هفت شب
۱۹۹۰ - گل
۱۹۸۸ - زنده باد عشق
۱۹۸۷ - قاصدک
۱۹۸۶ - دختر مردم
۱۹۸۵ - کوچ
۱۹۸۵ - کمتر کمتر
۱۹۸۴ - بیشتر بیشتر
۱۹۸۲ - گلهای خیس
۱۹۸۱ - گل آفتابگردان
۱۹۸۰ - آواز پرواز
۱۹۷۸ - مهمانی
۱۹۷۷ - طلای کاغذی
۱۹۷۷ - بومی
۱۹۷۶ - اقاقی
۱۹۷۶ - بعد از تو
۱۹۷۵ - ده
۱۹۷۴ - اسم تو
۱۹۷۴ - اجاق
۱۹۷۳ - سفر