اصل شهروندی

یکی از جلوه های ظلم و نابرابری در جهان کنونی که کم تر مورد توجه نویسندگان و پژوهشگران قرار میگیرد اصل شهروندی است. اگرچه شهروند یک کشور بودن باعث میشود که افراد آن کشور دارای حقوق گوناگون می شوند اما در سطحی جهانی مفهوم شهروندی اساساً مفهومی انحصاری و تبعیض گونه است. حقیقت این است که در دنیای ما هر چه بیشتر عامل و مبنای اصلی تبعیض و ظلم و نابرابری همین شهروندی است. کودکی در نقطه ای فقیر در افریقا به دنیا میآید و در نتیجه از هر نوع امتیاز و حقوقی برای تضمین آینده ای شکوفا محروم میگردد. در حالی که در همان زمان کودکی دیگر در کشوری ثروتمند متولد میشود و تنها به خاطر این تصادف بی معنی، یعنی محل تولد، آن کودک مشمول دهها حقوق و مزایای گوناگون میگردد. این نابرابری افراطی حقوق میان دو کودک صرفاً به خاطر آن است که مهمترین عامل تعیین کنندۀ سرنوشت افراد هم اکنون شهروندی آنهاست. حتی طبقه و جنسیت و قومیت دیگر همانند مقولۀ شهروندی اهمیت تعیین کننده ندارند. در دنیای ما نابرابری حاصل از طبقه و جنسیت و نژاد مورد پرسش قرار میگیرد و ظالمانه تلقی می شود. اما نابرابری افراطی حاصل از شهروندی یعنی تصادف بی معنای محل تولد پدیداری طبیعی و عادی تلقی می شود. در گذشته اینکه آدمی اهل کجا باشد چندان اهمیتی نداشت چرا که تفاوت میان امکانات افراد در جاهای گوناگون دنیا آن چنان عمده نبود. اما از قرن هجدهم و نوزدهم میلادی نابرابری میان کشورهای گوناگون از جهت میزان ثروت و دیگر امتیازات به حدی افراطی و ناموزون شده است که اینکه یک آدمی اهل کجاست خود بزرگترین عامل تعیین سرنوشت زندگانی او میگردد.